Ülkemizde alerjik hastalıkların sıklığı giderek artmaktadır. Özellikle Antalya gibi sıcak, nemli iklimin hakim olduğu, çeşitliliği yüksek bitki örtüsüne sahip şehirlerde solunumsal alerjenler, gerek aileler, gerekse çocuklar için ciddi bir problem oluşturmaktadır. Toplumun son elli yılda yaşadığı beslenme tarzında değişiklik; solunumsal alerjiler gibi besin alerjilerinin görülme sıklığını da artırmıştır. Alerji düzeyindeki bu artıştan en çok çocuklar etkilenmiştir. Yapılan bilimsel araştırmalara bakıldığında acil servislere ciddi alerji nedeni ile başvuran hastaların üçte birinde besine bağlı alerji saptanmıştır. Çocuklarda en sık alerjiye neden olan besinler inek sütü ve yumurtadır. Başta kazein ve whey proteinleri olmak üzere, inek sütünde alerjiye neden olabilecek onlarca protein bulunmaktadır. Bebeğin kendisi inek sütü veya süt ürünü almasa da, sütün alerjen proteinleri, anneden anne sütü vasıtası ile bebeğe geçer.
İNEK SÜTÜ ALERJİSİ OLAN ÇOCUKTA HANGİ ŞİKAYETLER VE BULGULAR GÖRÜLÜR?
Tek tek açıklamadan önce kabaca şöyle özetleyebilirim. Kanlı dışkılama, yüzde, gövdede sık tekrarlayan tam olarak düzeltilemeyen, kortizol kullanımını gerektiren egzamalar, bebeklerde bir türlü hiçbir ilaçla düzeltilemeyen gaz sancıları; İnek sütü alerjisi olan bir çocukta en sık görülen bulgulardır. Bunlar dışında ürtiker (kurdeşen), anjioödem (dudak, göz, boyun, solunum yolu başta olmak üzere vücutta alerjik şişlik), ağız çevresinde kızarıklık, gözde kızarıklık (alerjik konjonktivit), akciğerde sıkışmaya bağlı nefes darlığı, astım bronşit atakları inek sütü alerjisinde görülen diğer bulgulardır.
İNEK SÜTÜ ALERJİSİNDE GÖRÜLEN DERİ BULGULARI NELERDİR?
EGZAMA: Egzama özellikle 1 yaş altında görülen (%60) şiddetli kaşıntılı, kırmızı, kurulukla giden cilt lezyonlarıdır. Eğer bir bebekte tekrarlayan egzamalar varsa, tedavi ile düzelip sonrasında yeniden çıkıyorsa, zaman zaman kortizollü kremler kullanılmasına ihtiyaç duyuluyor sadece nemlendiriciler ile düzeltilemiyorsa; bu bebeklerde mutlaka inek sütü alerjisi akla gelmeli, gerekli tetkikler yapılmalıdır. Alerjik egzamanın bizim için önemi; bu bebeklerin alerjisinin tedavi edilmediği takdirde süt çocukluğu ve erken çocukluk döneminde önce saman nezlesine sonrasında da astıma dönüşme riskinin olmasıdır. Bu nedenle sadece basit bir egzama denip, kremlerle geçiştirilmeye çalışılması büyük bir yanlıştır. Alerjik egzama en sık inek sütü, yumurta ve yer fıstığı alerjisine bağlı olarak gelişir. Bu besinlerle ilgili alerji testleri yapıldıktan sonra, alerjik besinlerin annenin diyetinden çıkarılması gerekmektedir.
DÜZELMEYEN PİŞİKLER: Düzelmeyen pişik vakalarında akla mutlaka inek sütü alerjisi gelmelidir.
ÜRTİKER: Deri, inek sütü alerjisinde en sık tutulan organdır. Deride görülen en sık bulgu ise halk arasında kurdeşen olarak adlandırılan ürtikerdir. Kimi zaman beraberinde anjioödem dediğimiz cilt altı dokularda ödem birikmesi ile ile gözde, dudakta, solunum yollarında şişlik ile giden bir klinik tablo oluşabilir. Ürtiker çoğunlukla besin alımını takiben birkaç dakika ile 2 saat arasında oluşabilir. Deriden kabarıktır. Şiddetli kaşıntılıdır. Anjioödem dediğimiz tabloda ise kaşıntı yoktur. Anjioödemde eğer ses tellerinde ve dilde şişlik olursa çocuğun solunum yolunu tıkayarak hayati tehlike oluşturabilir. Ürtiker daha sonraki ataklarda anjioödem ile birliktelik gösterebileceğinden dolayı ürtiker tablosu ciddiye alınmalıdır. Ürtiker eğer uzayıp aylarca devam ediyor ise (kronik ürtiker) bu durumda besin alerjisi tanısından uzaklaşılmalı, diğer nedenler araştırılmalıdır.
ORAL ALERJİ SENDROMU (POLEN İLİŞKİLİ BESİN ALERJİ SENDROMU): Pişirilmemiş sebze ve meyvelerin alımı ile ağız ve boğazda, kaşıntı, karıncalanma ve/veya dil, dudak, damak ve boğazda hafif ödem görülmesidir. Dakikalar içerisinde geçer. İnek sütü alerjisinde nadir görülür.
İNEK SÜTÜ ALERJİSİNDE SIK GÖRÜLEN SİNDİRİM SİSTEMİ BULGULARI NELERDİR?
PROKTOKOLİT: Sıklıkla yaşamın ilk 6 ayında görülen KANLI, mukuslu, köpüklü yumuşak kıvamlı dışkılama ile karakterize bir tablodur. İnek sütü alerjisinde sıklıkla kanlı dışkılama mevcuttur. Hastalık yavaş olarak başlar. Başlangıçta bebekler iyi görünür, kilo kaybı yoktur. Bazen artmış gaz ve kusma olabilir. Bebeklerde kanamaya bağlı kansızlık gelişebilir. Uykusuzluk, yorgunluk, gece terlemeleri sindirim sistemi kanamasına eşlik edebilir. Anne inek sütü aldığında inek sütünün alerjik yapısı değişmeden anne sütü ile bebeğe geçer ve bundan dolayı çoğunlukla kanamalar erken bebeklik döneminde ortaya çıkar. Besin alerjilerinden sindirim sisteminde kanama ile giden proktokolite en sık inek sütü neden olur. İkinci sıklıkta görülen etken ise yumurtadır. DIŞKIDA KAN GÖRÜLEN BEBEKLERDE BERABERİNDE EGZAMA VARSA MUTLAKA İNEK SÜTÜ ALERJİSİ AKLA GELMELİDİR. Mutlaka inek sütü ve yumurta alerjisi açısından alerji testleri yapılmalıdır. Proktokolitli vakalarda kansızlık ve kanda protein düşüklüğü görülebilir.
DÜZELMEYEN KOLİK SANCILARI (GAZ SANCILARI): Bebeklerde en sık gördüğümüz problemlerden birisi de kolik sancılarıdır. Özellikle akşamları başlayıp, saatlerce süren, bebeklerin bacaklarını karnına çekerek morarcasına ağladığı aileyi çaresiz bırakan bir tablodur. Aile kolik sancısından kurtulmak için doktor doktor gezer. Kendisine önerilen bütün ilaçları kullanır. Dirençli kolik vakalarında akla mutlaka inek sütü alerjisi ve reflu hastalığı gelmelidir. Bebeğe alerji testi yapıldıktan sonra eğer alerji varsa süt ve süt ile çapraz reaksiyon veren (yumurta sarısı, beyazı, et, balık vb) gıdalar annenin diyetinden çıkarıldığında bebeğin tüm sancılarının dramatik şekilde düzeldiği görülecektir
ENTEROKOLİT: Bu tablo genellikle ağır seyreder. Doğduktan hemen sonra başlar, özellikle mama ile beslenen bebeklerde görülür. ARALIKLI KUSMA, KANLI İSHAL, BİLİNÇ BOZUKLUĞU, BÜYÜME GERİLİĞİ, AŞIRI PİŞİK gibi bulgular görülebilir.
İNEK SÜTÜ ALERJİSİNDE GÖRÜLEN SOLUNUM SİSTEMİ BULGULARI NELERDİR?
AKUT RİNOKONJONKTİVİT (SAMAN NEZLESİ): inek sütü alerjisi olan çocuklarda, burun akıntısı, kaşıntı, hapşırık, tıkanıklık, gözlerde sulanma, kızarıklık ile giden akut rinokonjonkjonkitivit (saman nezlesi) tablosu ortaya çıkabilir. Düzeltilemeyen burun tıkanıklıklarında ve burun akıntılarında enfeksiyon dışında inek sütü alerjisi mutlaka akla gelmelidir. Sürekli burun tıkanıklığı olan çocukta, gece horlamaları, tekrarlayan boğaz enfeksiyonları, huzursuz uyku durumu, gece sık uyanmalar, okul başarısında düşüş gözlenebilir. Alerjik rinit, düzenli takip ve tedavi edilmezse, geç çocukluk döneminde astım ve alerjik bronşite dönüşebilir.
ALERJİK BRONŞİT, ASTIM: İnek sütü alımını takiben ortaya ortaya çıkar. Çoğunlukla üst solunum yolu semptomları ile birliktelik gösterir. İNEK SÜTÜ ALERJİSİ VE ALERJİK EGZAMA OLAN ÇOCUKLARIN % 60 INDA ASTIM VE SOLUNUMSAL ALERJİ GELİŞİR.
İNEK SÜTÜ ALERJİSİNDE TEDAVİ NASIL YAPILIR?
İnek sütü alerjisi saptanan, sadece anne sütü alan bebek annelerinin diyetinden inek sütü ve süt ürünleri çıkarılmalıdır. Kimi zaman yoğun inek sütü alerjisi olan annelerin bebeklerinde sadece süte karşı değil, yumurta sarısı, yumurta beyazı hatta ete karşı da alerji görülebilmektedir. Bu durum doktor tarafından saptanıp, annenin diyeti buna göre ayarlanmalıdır. Belirli bir süre diyet yapılıp, alerji için duyarsızlaşma oluştuktan sonra, tetkikler ve klinik durum değerlendirilerek ile uygun zaman ve uygun şeklide süt ürünleri yeniden diyete eklenir. Mama ile beslenen bebeklerde ise alerjiye uygun üretilmiş özel mamalar kullanılır. İnek sütü alerjisi olan bebeklerin % 45-50 si ilk bir yılda, % 60-75 si 2 yıl, %85-90’ı 3 yıl içerisinde düzelir.
